سرور چیست؟ انواع سرورهای شبکه و کاربردهای آن‌ها

تا حالا به این فکر کرده‌اید وقتی آدرس یک سایت مثل Google.com را در مرورگر وارد می‌کنید، چطور در کمتر از یک ثانیه حجم عظیمی از داده‌ها جلوی چشمتان ظاهر می‌شود؟ یا وقتی در اینستاگرام اسکرول می‌کنید، میلیاردها عکس و ویدئو از سراسر دنیا بدون وقفه بارگذاری می‌شوند؟ راز این ماجرا چیزی جز سرور نیست. اما سرور چیست؟ ساده بگوییم، سرور همان مغز پنهان دنیای دیجیتال است؛ کامپیوتری قدرتمند که همیشه روشن می‌ماند تا اطلاعات و خدمات را در اختیار کاربران قرار دهد.

 اگر اینترنت را یک شهر بزرگ در نظر بگیریم، سرورها همان ساختمان‌های اصلی هستند که همه چیز روی آن‌ها بنا شده است. در این مقاله از بلاگ دواپس ایران اولین ارائه دهنده خدمات دواپس تخصصی در ایران، قرار است خیلی ساده و کاربردی بررسی کنیم: سرور دقیقاً چیست و چطور کار می‌کند؟ چه انواع سرورهای شبکه و اینترنتی وجود دارد؟ و هرکدام چه کاربردهایی در زندگی ما دارند؟پس اگر دانشجوی رشته شبکه هستید یا در حوزه IT و زیرساخت فعالیت می‌کنید، این مقاله می‌تواند مثل یک نقشه راه برایتان باشد تا مفهوم سرور و انواع سرورها را به شکلی ملموس و کاربردی درک کنید.

سرور چیست؟

اگر بخواهیم خیلی ساده توضیح دهیم، سرور یک کامپیوتر قدرتمند و همیشه روشن است که منابع، داده‌ها یا خدماتی را در اختیار سایر کامپیوترها و کاربران (کلاینت‌ها) قرار می‌دهد. در دنیای انواع شبکه های کامپیوتری، سرورها همان ستون‌های اصلی هستند. بدون آن‌ها، نه وب‌سایتی بالا می‌آمد، نه ایمیلی ارسال می‌شد و نه حتی امکان بازی‌های آنلاین وجود داشت.

یک مثال ساده:

تصور کنید وارد یک رستوران می‌شوید. شما به‌عنوان مشتری (کلاینت) سفارش می‌دهید و آشپزخانه (سرور) آن سفارش را آماده کرده و تحویل می‌دهد. در شبکه هم همین اتفاق می‌افتد: کاربر درخواستی می‌فرستد (مثلاً باز کردن یک وب‌سایت) و سرور آن را پردازش کرده و نتیجه را به کاربر برمی‌گرداند.

تفاوت سرور با کامپیوتر شخصی

● کامپیوتر شخصی (PC): برای استفاده فردی طراحی شده و معمولاً ساعات محدودی روشن است.

● سرور: سخت‌افزار قدرتمند، حافظه زیاد، اتصال پایدار به اینترنت و طراحی‌شده برای کارکرد ۲۴ ساعته.

به همین دلیل است که شرکت‌ها و سازمان‌ها برای میزبانی وب‌سایت‌ها، دیتابیس‌ها یا اپلیکیشن‌های خود، از سرورهای اختصاصی یا سرور ابری استفاده می‌کنند.

انواع سرور در شبکه (Network Servers)

وقتی صحبت از انواع سرورهای شبکه می‌شود، در واقع منظورمان ماشین‌هایی هستند که هرکدام وظیفه خاصی را در یک شبکه بر عهده دارند. این سرورها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند نیازهای مختلف کاربران و سازمان‌ها را پاسخ دهند. در ادامه با مهم‌ترین انواع سرور در شبکه آشنا می‌شویم:

وب‌سرور (Web Server)

وب‌سرور وظیفه دارد صفحات وب را در اختیار کاربران قرار دهد. هر بار که شما آدرس یک سایت مثل Google یا Amazon را در مرورگر وارد می‌کنید، در واقع درخواست شما به یک وب‌سرور ارسال می‌شود و آن سرور محتوای وب‌سایت را برایتان بارگذاری می‌کند.

● گوگل روزانه بیش از ۸.۵ میلیارد جستجو را پردازش می‌کند که همگی توسط شبکه‌ای از وب‌سرورها مدیریت می‌شود.

میل سرور (Mail Server)

ایمیل‌ها یکی از قدیمی‌ترین سرویس‌های اینترنت هستند. وقتی یک ایمیل ارسال می‌کنید، میل سرور پیام شما را دریافت کرده، پردازش می‌کند و به مقصد می‌رساند.

● Gmail به تنهایی بیش از ۱.۵ میلیارد کاربر فعال دارد که پشت پرده آن مجموعه عظیمی از میل سرورها در حال فعالیت هستند.

فایل سرور (File Server)

در بسیاری از شرکت‌ها، کارکنان نیاز دارند به فایل‌ها و اسناد مشترک دسترسی داشته باشند. در اینجا فایل سرور وارد عمل می‌شود تا این اشتراک‌گذاری ساده و امن باشد.

● Dropbox یکی از معروف‌ترین سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری است که در اصل یک شبکه عظیم از فایل سرورها را مدیریت می‌کند.

 دیتابیس سرور (Database Server)

بانک‌های اطلاعاتی قلب بسیاری از اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌ها هستند. دیتابیس سرور وظیفه دارد داده‌ها را ذخیره، مدیریت و در مواقع لازم در اختیار سیستم‌ها قرار دهد.

● مثال واقعی: فیسبوک با بیش از ۲.۹ میلیارد کاربر فعال، دیتابیس سرورهایی مانند MySQL و MariaDB را در مقیاس بسیار بزرگ استفاده می‌کند.

DNS سرور (Domain Name System Server)

حافظه انسان نمی‌تواند همه آدرس‌های IP را به خاطر بسپارد. اینجا DNS سرور کمک می‌کند تا وقتی شما google.com را وارد می‌کنید، در پشت صحنه آن دامنه به یک آدرس IP واقعی (مثلاً 142.250.190.14) ترجمه شود. برای مطالعه و کسب اطلاعات جامع تر پیشنهاد می‌کنیم مطلب معرفی بهترین dns در ایران را بخوانید.

● بدون DNS سرورها، اینترنت چیزی شبیه دفترچه تلفن بدون شماره بود.

 گیم سرور (Game Server)

بازی‌های آنلاین بدون سرور معنایی ندارند. گیم سرورها وظیفه دارند اطلاعات بازیکنان، حرکت‌ها و نتایج بازی را همزمان مدیریت کنند.

● پابجی (PUBG) بیش از ۱۰۰ میلیون بازیکن فعال دارد که تجربه روان و بدون تأخیرشان تنها با کمک گیم سرورها امکان‌پذیر است.

همانطور که دیدید، انواع سرور شبکه هرکدام کارکرد مشخصی دارند و بدون آن‌ها، زندگی دیجیتال ما مختل می‌شود. از ایمیل‌های روزانه گرفته تا بازی‌های آنلاین و حتی خریدهای اینترنتی، همه و همه وابسته به انواع سرورها در شبکه هستند.

بیشتر بخوانید: پینگ (Ping) چیست؟ علت کاهش پینگ اینترنت

انواع سرورها بر اساس ساختار

سرورها بر اساس ساختار نیز انواع مختلفی دارند: 

سرور فیزیکی (Dedicated Server)

یک دستگاه سخت‌افزاری مستقل و قدرتمند که تنها به یک سازمان یا کاربر اختصاص داده می‌شود.

● کاربرد: برای وب‌سایت‌های بزرگ، اپلیکیشن‌های سنگین، دیتابیس‌های حجیم و سازمان‌هایی که نیاز به امنیت و منابع اختصاصی دارند.

● مثال: یک فروشگاه اینترنتی بزرگ مثل دیجی‌کالا می‌تواند برای مدیریت حجم زیاد ترافیک خود از سرور اختصاصی استفاده کند.

سرور مجازی (VPS – Virtual Private Server)

سرور مجازی یک سرور فیزیکی است که با استفاده از نرم‌افزارهای مجازی‌سازی به چند بخش کوچک‌تر تقسیم می‌شود. هر بخش مانند یک سرور مستقل عمل می‌کند.

● کاربرد: مناسب کسب‌وکارهای متوسط یا وب‌سایت‌هایی که منابع بیشتری نسبت به هاست اشتراکی نیاز دارند اما بودجه کافی برای سرور اختصاصی ندارند.

● مثال: بسیاری از وب‌سایت‌های آموزشی یا فروشگاهی در ایران از VPS استفاده می‌کنند. 

بیشتر بخوانید: مجازی سازی شبکه یا Virtualization چیست؟

سرور ابری (Cloud Server)

مجموعه‌ای از سرورهای مجازی متصل به هم که روی زیرساخت ابری اجرا می‌شوند. در این مدل منابع به‌صورت مقیاس‌پذیر و آنلاین در دسترس قرار می‌گیرد.

● کاربرد: مناسب استارتاپ‌ها و شرکت‌هایی که به منابع منعطف، امنیت بالا و دسترسی سریع نیاز دارند.

● مثال: سرویس‌های بزرگی مثل نتفلیکس و اسپاتیفای روی سرورهای ابری آمازون (AWS) اجرا می‌شوند.

سرور اشتراکی (Shared Server)

یک سرور واحد است که منابع آن بین چندین کاربر یا وب‌سایت تقسیم می‌شود.

● کاربرد: برای وب‌سایت‌های کوچک یا وبلاگ‌های شخصی که ترافیک پایینی دارند.

● مثال: هاست‌های ارزان‌قیمت وردپرسی که بسیاری از سایت‌های تازه‌کار استفاده می‌کنند.

بلید سرور (Blade Server)

سروری ماژولار و باریک است که داخل یک شاسی (Chassis) نصب می‌شود و چندین سرور را در یک فضای کوچک جای می‌دهد.

● کاربرد: دیتاسنترها و سازمان‌های بزرگ که به تعداد زیادی سرور با مصرف انرژی کمتر نیاز دارند.

● مثال: بانک‌ها و شرکت‌های مخابراتی اغلب از بلید سرورها برای پردازش سریع داده‌ها استفاده می‌کنند.

رک‌مونت سرور (Rackmount Server)

سرورهایی هستند که درون رک‌های استاندارد دیتاسنتر نصب می‌شوند. این نوع سرورها فضای کمتری اشغال می‌کنند و قابلیت مدیریت و خنک‌سازی بهتری دارند.

● کاربرد: دیتاسنترها و شرکت‌هایی که تعداد زیادی سرور در یک مکان دارند.

● مثال: دیتاسنترهای گوگل و مایکروسافت از هزاران رک‌مونت سرور تشکیل شده‌اند.

کاربردهای سرور در دنیای واقعی

چند مثال ساده از کاربرد سرورها برای اینکه به درک بهتری برسید:

میزبانی وب‌سایت‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی

هر وب‌سایتی که شما باز می‌کنید (از وبلاگ‌های شخصی گرفته تا فروشگاه‌های بزرگی مثل دیجی‌کالا یا آمازون) روی یک وب‌سرور قرار دارد. این سرور است که صفحات سایت را پردازش کرده و برای شما نمایش می‌دهد. طبق آمار Netcraft، در سال 2024 بیش از 1.1 میلیارد وب‌سایت فعال در جهان وجود داشت که همگی روی سرورهای شبکه اجرا می‌شوند.

شبکه‌های اجتماعی

اپلیکیشن‌هایی مثل اینستاگرام، تلگرام و فیسبوک روی دیتابیس سرورها و وب‌سرورها اجرا می‌شوند. این سرورها عکس‌ها، ویدئوها و پیام‌های میلیاردها کاربر را ذخیره کرده و در کسری از ثانیه نمایش می‌دهند. فیسبوک برای مدیریت بیش از 350 پتابایت داده از شبکه عظیمی از سرورها استفاده می‌کند.

ایمیل و سرویس‌های ارتباطی

هر ایمیلی که ارسال یا دریافت می‌کنید، توسط میل سرورها مدیریت می‌شود. بدون این سرورها، سرویس‌هایی مثل Gmail یا Yahoo Mail وجود نداشتند. جالب است بدانید روزانه بیش از 330 میلیارد ایمیل در جهان رد و بدل می‌شود.

اپلیکیشن‌های بانکی و مالی

بانک‌ها و سیستم‌های پرداخت آنلاین به شدت به سرورها وابسته‌اند. سرورها تراکنش‌های مالی را پردازش می‌کنند و امنیت اطلاعات کاربران را تضمین می‌نمایند. وقتی با کارت بانکی خرید می‌کنید، درخواست شما به یک سرور بانکی ارسال و پردازش می‌شود.

استریم ویدئو و موسیقی

سرویس‌هایی مثل نتفلیکس، یوتیوب و اسپاتیفای از سرورهای ابری برای ذخیره و پخش محتوای ویدئویی و صوتی استفاده می‌کنند. نتفلیکس روزانه بیش از 40 ترابایت ویدئو برای کاربرانش در سراسر جهان استریم می‌کند.

بازی‌های آنلاین

بازی‌های چندنفره مثل PUBG، Fortnite یا FIFA به گیم سرورها وابسته هستند. این سرورها اطلاعات بازیکنان را همزمان مدیریت کرده و باعث می‌شوند بازی بدون تأخیر اجرا شود. پابجی بیش از 100 میلیون بازیکن فعال دارد که همگی به شبکه‌ای گسترده از گیم سرورها متصل هستند.

سیستم‌های سازمانی (CRM و ERP)

بسیاری از شرکت‌ها برای مدیریت مشتریان (CRM)، حسابداری، منابع انسانی و فرآیندهای داخلی از نرم‌افزارهایی استفاده می‌کنند که روی سرورهای شبکه داخلی نصب شده‌اند.  یک شرکت بزرگ می‌تواند صدها کارمند داشته باشد که همزمان روی یک سرور سازمانی به اطلاعات دسترسی دارند. 

دواپس ایران با ارائه خدمات پشتیبانی شبکه و امنیت شبکه، به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا از سیستم‌های فناوری اطلاعات خود به‌صورت بهینه و امن استفاده کنند. تیم متخصص دواپس با نظارت مستمر و پشتیبانی ۲۴/۷، اطمینان می‌دهد که شبکه‌های شما همیشه پایدار و بدون مشکل عمل کنند. همچنین، خدمات امنیت شبکه دواپس باعث می‌شود که اطلاعات حساس شما در برابر تهدیدات خارجی محافظت شده و امنیت سازمان شما حفظ گردد.

جمع‌بندی

حالا دیگر می‌دانیم که سرور چیست؟ و چرا به آن لقب «مغز دنیای دیجیتال» داده‌اند. سرورها همان سیستم‌های قدرتمندی هستند که شبانه‌روز بدون وقفه کار می‌کنند تا ما بتوانیم به اینترنت متصل شویم، ایمیل ارسال کنیم، فیلم آنلاین ببینیم یا حتی یک خرید اینترنتی ساده انجام دهیم.

دیدیم که انواع سرور شبکه و اینترنتی هر کدام نقش ویژه‌ای در زندگی دیجیتال ما دارند:

● وب‌سرورها ستون فقرات وب‌سایت‌ها هستند.

● میل سرورها ارتباطات ایمیلی میلیاردها کاربر را مدیریت می‌کنند.

● فایل و دیتابیس سرورها قلب سازمان‌ها و شبکه‌های اجتماعی را می‌سازند.

● گیم سرورها لذت بازی‌های آنلاین را ممکن می‌کنند.

از طرفی، بر اساس ساختار، انواع سرورها شامل سرورهای فیزیکی، مجازی، ابری، اشتراکی و حتی بلید و رک‌مونت هستند که هرکدام برای شرایط خاصی طراحی شده‌اند. همچنین برندهایی مثل HPE، Dell و IBM سهم بزرگی در بازار جهانی سرورها دارند. طبق پیش‌بینی‌ها، آینده سرورها به سمت زیرساخت‌های ابری و مدل Serverless حرکت می‌کند و این یعنی در سال‌های آینده حتی بیشتر از امروز به این غول‌های خاموش دیجیتال وابسته خواهیم بود.