وایر شارک Wireshark چیست و چگونه کار می‌کند؟ ( آشنایی کامل + کاربردها)

Wireshark یکی از قوی‌ترین و محبوب‌ترین ابزارهای آنالیز شبکه است که به شما اجازه می‌دهد آنچه در پشت‌صحنه‌ی شبکه اتفاق می‌افتد را با دقت ببینید و بررسی کنید. این برنامه مثل یک ذره‌بین عمل می‌کند که تمام بسته‌های اطلاعاتی (packet) که از طریق شبکه رد و بدل می‌شوند را بررسی و تحلیل می‌کند. در این مقاله از بلاگ دواپس ایران قصد داریم به‌طور کامل بررسی کنیم که Wireshark چیست، چگونه کار می‌کند، چه کاربردهایی دارد و چرا یادگیری آن می‌تواند برای هر کسی که با شبکه و امنیت سروکار دارد، یک برگ برنده باشد. 

قبل از هر چیزی بهتر است بدانید: اگه کاربر اینترنتی هستی، نیازی به Wireshark نداری ولی اگه برنامه‌نویسی، مدیر شبکه‌ای، کارشناس امنیتی، یا فقط یه کنجکاو در حوزه تکنولوژی هستی که می‌خوای بدونی دقیقاً پشت‌پرده چی می‌گذره، Wireshark برای تو ساخته شده.

Wireshark چیست؟

 Wireshark یک نرم‌افزار قدرتمند و رایگان برای تجزیه و تحلیل ترافیک شبکه است که به شما این امکان را می‌دهد تمام داده‌هایی را که در یک شبکه رد و بدل می‌شوند، به‌صورت زنده مشاهده و بررسی کنید. «اسم Wireshark از ترکیب دو چیز اومده: «Wire» به معنی سیم و «Shark» به معنی کوسه! یعنی این ابزار مثل یه کوسه‌ی شکارچی در میان کابل‌های شبکه کمین کرده و دنبال شکار کردن بسته‌های داده‌ست. یه جورایی باحال‌ترین اسم ممکن برای یک نرم‌افزار تحلیلگر شبکه‌ست»

این ابزار به‌صورت Packet Sniffer یا شنودگر بسته عمل می‌کند؛ یعنی می‌تواند بسته‌های اطلاعاتی (packet) را هنگام عبور از شبکه ضبط کرده و جزئیات دقیقی مانند آدرس IP، نوع پروتکل شبکه، پورت، محتوا و زمان ارسال آن‌ها را نمایش دهد.  اگر بخواهیم ساده‌تر توضیح دهیم: اگه شبکه رو مثل یک خیابون پر از ماشین در نظر بگیریم، Wireshark دقیقاً مثل یه دوربین سرعت‌سنج با قدرت زوم بالا عمل می‌کنه. این ابزار به شما اجازه می‌ده ببینید که هر ماشین (بسته اطلاعاتی) از کجا اومده، به کجا میره، چه رنگیه و حتی سرنشیناش کی هستن (چه اطلاعاتی رو حمل می‌کنه). پس اگه همیشه دوست داشتی جاسوس شبکه باشی، Wireshark دقیقاً برای تو ساخته شده.

دواپس ایران ارائه دهنده تخصصی ترین و حرفه ای ترین خدمات دواپس به انواع سازمان های بزرگ و کوچک و استارت اپ است. جهت دریافت مشاوره و اجرای دواپس با تیم حرفه ای و با سابقه دواپس ایران تماس بگیرید

وایرشارک چگونه کار می‌کند؟ 

اجازه دهید با یک مثال ساده توضیح دهیم: تصور کن تو یه کافی‌شاپ نشستی و همه دارن با وای‌فای اونجا به اینترنت وصل می‌شن. Wireshark مثل این می‌مونه که یه لیوان بزرگ گذاشتی زیر شیر اینترنت و داری قطره‌قطره اون چیزی که رد میشه رو جمع می‌کنی. بعد با ذره‌بین بررسی می‌کنی که کی به چی وصل شده، کی چی گفته، و چه داده‌هایی در رفت و آمدن. البته در دنیای واقعی باید مراقب باشی که این کارو با اجازه انجام بدی، چون ممکنه حریم خصوصی دیگران رو نقض کنی. در ادامه کامل‌تر توضیح می‌دهیم که وایرشاک چگونه کار می‌کند:

شنود (Capture) بسته‌های شبکه

اولین کاری که Wireshark انجام می‌دهد، دریافت بسته‌های اطلاعاتی شبکه (Packet Capture) است. وقتی Wireshark را روی یک کامپیوتر اجرا می‌کنید، این نرم‌افزار به کارت شبکه (مثل Wi-Fi یا Ethernet) متصل می‌شود و شروع به «گوش دادن» به تمام داده‌هایی می‌کند که از آن کارت عبور می‌کنند. این داده‌ها می‌توانند شامل اطلاعات مربوط به باز کردن یک وب‌سایت، ارسال ایمیل، یا ارتباط دو نرم‌افزار درون شبکه باشند. Wireshark این بسته‌ها را به‌صورت زنده ذخیره می‌کند تا بتوانید بعداً آن‌ها را بررسی کنید.

بیشتر بخوانید: مسیریابی شبکه یا Routing چیست؟

نمایش ساختار داده‌ها

بعد از ضبط بسته‌ها، Wireshark آن‌ها را با ساختاری کاملاً خوانا نمایش می‌دهد. هر بسته از لایه‌های مختلفی تشکیل شده است (مثل لایه فیزیکی، IP، TCP، و داده‌ی اصلی)، و Wireshark این لایه‌ها را جدا کرده و در قالب یک جدول و پنجره‌های مختلف به شما نشان می‌دهد. به زبان ساده، Wireshark بسته‌های رمزنگاری‌شده‌ی شبکه را به زبان قابل‌فهم برای انسان تبدیل می‌کند.

استفاده از فیلترها برای تحلیل هدفمند

در دنیای واقعی، تعداد بسته‌هایی که در یک شبکه رد و بدل می‌شود، بسیار زیاد است. برای همین Wireshark به شما اجازه می‌دهد با استفاده از فیلترهای قدرتمند، فقط بسته‌هایی را که مربوط به موضوع خاصی هستند مشاهده کنید؛ مثلاً فقط بسته‌هایی که به یک آدرس IP خاص فرستاده شده‌اند یا فقط بسته‌هایی که پروتکل HTTPS دارند. این قابلیت باعث می‌شود بررسی مشکلات و تحلیل امنیتی بسیار سریع‌تر و دقیق‌تر انجام شود.

بررسی جزئیات فنی برای رفع اشکال

یکی از مهم‌ترین کاربردهای Wireshark این است که می‌تواند به شما کمک کند مشکلات شبکه را پیدا کنید. فرض کنید یک کاربر نمی‌تواند به سرور وصل شود؛ با Wireshark می‌توانید ببینید که آیا بسته‌ها اصلاً به سرور می‌رسند؟ آیا پاسخ برمی‌گردد؟ آیا در مسیر مشکلی وجود دارد؟ بررسی جزئیات مثل تایم‌اوت، تأخیر، عدم پاسخ‌دهی یا ریست شدن اتصال، با Wireshark به‌راحتی ممکن است.

پیشنهاد میکنیم جهت مطالعه بیشتر در زمینه شبکه و دواپس مقالات زیر را بخوانید:

•  چگونه با آژور دواپس  (Azure DevOps) پروژه‌های خود را مدیریت کنیم؟
• امنیت داده ها (Data Security) چیست؟ 
• سیستم پیشگیری از نفوذ (IPS) چیست و چرا باید از آن استفاده کنید؟

کاربردهای Wireshark

قبل از اینکه به صورت موردی کاربردهای وایرشاک رو بررسی کنیم، بهتر است با یک مثال ساده توضیح دهیم. «مثلاً تصور کن یک شرکت بزرگ هست و ایمیل‌های کاری دیر می‌رسن یا قطع می‌شن. کارشناس شبکه با Wireshark وارد عمل میشه و مثل یک کارآگاه تمام ردهای دیجیتالی رو بررسی می‌کنه تا بفهمه مشکل کجاست. یا فرض کن تو یه بازی آنلاین هستی و همش لگ داری؛ Wireshark می‌تونه بهت نشون بده که پینگت از کجا ضربه می‌خوره»

بیشتر بخوانید: پینگ (Ping) چیست؟ علت کاهش پینگ اینترنت چیست+ کاربرد آن

تحلیل و عیب‌یابی شبکه

یکی از مهم‌ترین کاربردهای Wireshark، عیب‌یابی شبکه است. وقتی اتصال اینترنت قطع می‌شود یا سرعت پایین می‌آید، مهندسان شبکه با استفاده از Wireshark بررسی می‌کنند که بسته‌های داده کجا گیر کرده‌اند یا چه چیزی باعث تأخیر شده است. Wireshark دقیقاً نشان می‌دهد که آیا بسته‌ای ارسال یا دریافت شده، آیا پاسخ برگشته، و اگر نه، در کدام مرحله مشکل به‌وجود آمده است.

آموزش مفاهیم شبکه

برای کسانی که در حال یادگیری شبکه هستند، هیچ چیز بهتر از Wireshark نیست! با دیدن بسته‌های واقعی شبکه، کاربران می‌توانند بفهمند که مثلاً پروتکل TCP چگونه کار می‌کند، یا یک درخواست DNS دقیقاً چه شکلی دارد. اگر بپرسید Wireshark چیست، در دنیای آموزش باید بگوییم: «یک آزمایشگاه زنده برای درک عمیق مفاهیم شبکه.»

بررسی امنیت و تشخیص حملات

در حوزه امنیت سایبری نیز Wireshark بسیار کاربرد دارد. با این ابزار می‌توان ترافیک مشکوک را شناسایی کرد، مثل تلاش برای هک، نفوذ، یا ارسال اطلاعات به خارج از شبکه. کارشناسان امنیت می‌توانند با تحلیل بسته‌ها بفهمند که آیا حمله‌ای در حال انجام است یا اینکه رفتار غیرعادی از سمت کاربری خاص اتفاق افتاده.

بیشتر بخوانید: حملات مرد میانی یا Man-in-the-Middle به چه معناست؟+ راهکار مقابله

نظارت بر عملکرد سرورها و اپلیکیشن‌ها

Wireshark به توسعه‌دهندگان و مدیران سرور کمک می‌کند تا ببینند که درخواست‌ها و پاسخ‌ها بین کاربران و سرور به‌درستی انجام می‌شود یا نه. مثلاً اگر یک وب‌سایت کند بارگذاری می‌شود، با Wireshark می‌توان فهمید که آیا مشکل از طرف کاربر است یا سرور، و دقیقاً کدام درخواست طولانی شده است.

تحلیل پروتکل‌های خاص

گاهی لازم است بررسی شود که یک پروتکل خاص مثل HTTP، FTP یا VoIP چگونه در شبکه عمل می‌کند. Wireshark می‌تواند جزئیات این پروتکل‌ها را استخراج کرده و به‌صورت کامل تجزیه‌وتحلیل کند. این موضوع برای سازمان‌هایی که از ابزارهای خاصی استفاده می‌کنند بسیار حیاتی است. برای آشنایی بیشتر با پروتکل های شبکه مقاله معرفی انواع پروتکل های شبکه و کاربرد‌ آن‌ها را بخوانید. جهت دریافت بهترین خدمات پشتیبانی شبکه و خدمات امنیت شبکه با تیم دواپس ایران در تماس باشید.

مهم ترین مزایای وایر شارک

در ادامه مهم‌تری قابلیت‌ها یا مزایای وایر شارک را توضیح می‌دهیم: 

رایگان و متن‌باز (Open Source)

یکی از بزرگ‌ترین مزایای Wireshark این است که کاملاً رایگان و متن‌باز است. یعنی بدون پرداخت هزینه، می‌توانید از تمام امکانات حرفه‌ای آن استفاده کنید. همچنین برنامه‌نویسان می‌توانند کدهای آن را تغییر دهند یا توسعه دهند. این موضوع باعث شده Wireshark یک ابزار محبوب در بین دانشجویان، متخصصان شبکه متخصصان دواپس و حتی شرکت‌های بزرگ باشد.

نمایش دقیق و جزئی بسته‌های شبکه

اگر می‌پرسید Wireshark چیست، باید گفت: یکی از دقیق‌ترین ابزارهای تحلیل شبکه. Wireshark می‌تواند هر بسته‌ای که از شبکه عبور می‌کند را با تمام جزئیات فنی آن نمایش دهد؛ از آدرس IP و پورت گرفته تا نوع پروتکل و محتوا. این دقت بالا در نمایش اطلاعات، آن را به ابزاری قدرتمند برای عیب‌یابی و تحلیل شبکه تبدیل کرده است.

پشتیبانی از انواع پروتکل‌ها

Wireshark از صدها پروتکل شبکه پشتیبانی می‌کند؛ از معروف‌ترین‌ها مثل TCP/IP و HTTP گرفته تا پروتکل‌های تخصصی مثل SIP، SMB، DNS و غیره. یعنی تقریباً هر نوع ترافیکی که در شبکه جریان دارد، توسط Wireshark قابل شناسایی و تحلیل است. این مزیت آن را برای تحلیل انواع شبکه‌ها، چه خانگی و چه سازمانی، کاربردی می‌کند. «Wireshark می‌تونه بیش از ۲۰۰۰ نوع پروتکل شبکه رو تشخیص بده. یعنی اگه اینترنت یه باغ‌وحش باشه، Wireshark همه‌ی حیواناتش رو با اسم و مشخصات کامل می‌شناسه! از HTTP و TCP گرفته تا پروتکل‌هایی که حتی اسمشونم نشنیدی»

قابلیت فیلتر کردن ترافیک

در شبکه‌های بزرگ، صدها و حتی هزاران بسته در هر ثانیه رد و بدل می‌شود. Wireshark این امکان را می‌دهد که با فیلترهای پیشرفته، فقط آن دسته از بسته‌ها را ببینید که واقعاً نیاز دارید، مثلاً فقط ترافیک مرتبط با یک آدرس IP خاص یا یک پروتکل خاص. این ویژگی باعث صرفه‌جویی در زمان و تمرکز بیشتر در تحلیل می‌شود.

امکان ذخیره و بازبینی بسته‌ها

یکی دیگر از مزایای Wireshark این است که می‌توانید داده‌های ضبط‌شده را ذخیره کرده و بعداً بررسی کنید. این قابلیت در شرایطی که نیاز به گزارش‌گیری یا بررسی دوباره دارید بسیار مفید است. همچنین می‌توانید فایل‌های ضبط‌شده را برای همکاران ارسال کنید تا آن‌ها هم مشکل را تحلیل کنند.

در رابطه با پروتکل های شبکه بیشتر بخوانید:

• پروتکل snmp چیست؟
• پروتکل SIP چیست و چگونه کار می‌کند؟
• پروتکل ssh در شبکه چیست و چگونه کار میکند؟

جمع‌بندی

در پایان، اگر هنوز  نمیدانید Wireshark چیست، باید گفت: ابزاری قدرتمند، دقیق و رایگان برای مشاهده، تحلیل و بررسی بسته‌های داده‌ای که در شبکه شما در حال گردش هستند. این نرم‌افزار، هم در دنیای آموزش و یادگیری شبکه، هم در حوزه عیب‌یابی و هم در تحلیل‌های امنیتی کاربرد گسترده‌ای دارد. با امکاناتی مثل پشتیبانی از صدها پروتکل، فیلترهای پیشرفته، نمایش جزئیات هر بسته و قابلیت ذخیره‌سازی داده‌ها، Wireshark به یکی از محبوب‌ترین ابزارهای دنیای شبکه تبدیل شده است.

چه شما یک دانشجوی تازه‌کار در حوزه IT باشید و چه یک متخصص امنیت شبکه در یک سازمان بزرگ، یادگیری و استفاده از Wireshark می‌تواند چشم شما را به دنیای واقعی شبکه باز کند. پس حالا که با Wireshark چیست و چگونه کار می‌کند آشنا شدید، وقت آن است که آن را نصب کنید و خودتان دنیای پنهان‌شده پشت کابل‌ها و امواج وای‌فای را ببینید.