SQL Injection: روش‌های جلوگیری از آسیب‌پذیری‌های امنیتی

تا حالا فکر کرده‌اید که یک هکر چطور می‌تواند تنها با نوشتن چند کاراکتر ساده در یک فیلد لاگین، کل دیتابیس یک سازمان را به هم بریزد؟ این دقیقاً همان نقطه‌ای است که باید بفهمیم SQL Injection چیست.

SQL Injection یا همان «تزریق SQL» یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین روش‌های هک است. گزارش OWASP نشان می‌دهد که این حمله سال‌هاست جزو ۱۰ آسیب‌پذیری برتر وب قرار دارد و هنوز هم هزاران وب‌سایت و اپلیکیشن قربانی آن می‌شوند. تصور کنید یک فروشگاه اینترنتی که اطلاعات کارت بانکی مشتریان را ذخیره می‌کند؛ تنها یک باگ کوچک در نحوه نوشتن کوئری‌ها می‌تواند باعث لو رفتن همه اطلاعات شود. برای ما هرکسی که در حوزه امنیت و شبکه کار می‌کند یا تحصیل می‌کند، شناخت اینکه SQL Injection چیست یک مهارتی مهم برای پیشگیری از فاجعه‌های امنیتی است. در این مقاله از بلاگ دواپس ایران قدم‌به‌قدم یاد می‌گیریم SQL Injection چطور عمل می‌کند، چه انواعی دارد و مهم‌تر از همه چطور می‌توان جلوی آن را گرفت.

SQL Injection چیست؟ به زبان ساده

SQL Injection چیست؟ به زبان خیلی ساده: وقتی یک برنامه به ورودی کاربر اجازه می‌دهد مستقیم با دیتابیس صحبت کند و مهاجم می‌تواند از این فرصت سوءاستفاده کند تا اطلاعات را بخواند، تغییر دهد یا حذف کند، ما با SQL Injection روبرو هستیم. به همین دلیل است بسیاری از استارت آپ ها و سازمان ها از خدمات دواپس استفاده میکنند. با استفاده از دواپس شما خیالتان از بابت هک شدن سایت در این موارد راحت است.

تصور کنید دیتابیس مثل یک گاوصندوق بزرگ است. برنامه‌نویس درِ گاوصندوق را با یک کلید مخصوص باز می‌کند و فقط کسانی که اجازه دارند می‌توانند داخل شوند. حالا اگر کسی بتواند کلید را جعل کند یا یک کارت تقلبی داخل قفل بگذارد، بدون داشتن رمز واقعی، در گاوصندوق باز می‌شود. این دقیقاً همان چیزی است که SQL Injection انجام می‌دهد.

چند مثال ساده از نحوه کار SQL Injection

نحوه کار SQL Injection به چند طریق است: 

فرم ورود به سایت

 فرض کنید یک فرم ورود ساده وجود دارد. معمولاً ما باید نام کاربری و رمز عبور را وارد کنیم. اگر این فرم به‌درستی امن نشده باشد، مهاجم می‌تواند با وارد کردن عباراتی خاص به‌جای نام کاربری، وارد حساب کاربری دیگری شود یا اطلاعات همه کاربران را ببیند. پیشنهاد میکنیم برای حساب کاربری خود از رمز های عبور مناسب استفاده کنید. برای آشنایی می‌توانید مطلب نحوه انتخاب رمز عبور قوی از بلاگ ما را بخوانید.

جستجوی محصولات در فروشگاه آنلاین

 یک کاربر معمولی نام محصول را جستجو می‌کند. اما اگر سایت بررسی درست روی ورودی نداشته باشد، مهاجم می‌تواند عبارتی وارد کند که باعث شود سایت همه اطلاعات محصولات یا حتی اطلاعات کاربران را نشان دهد.

فرم تماس یا نظر کاربران

 حتی فرم ساده ارسال نظر می‌تواند آسیب‌پذیر باشد. اگر ورودی‌ها درست پاک‌سازی نشوند، هکر می‌تواند از همین فرم اطلاعات محرمانه‌ای که در دیتابیس است را بیرون بکشد.

نکته اصلی: در واقع برای پاسخ به سوال SQL Injection چیست؟ می‌توان گفت یک فرصت برای مهاجم است که با استفاده از ورودی‌های برنامه، رفتار دیتابیس را تغییر دهد و داده‌ها را به نفع خود دستکاری کند.

راه جلوگیری هم ساده است: برنامه نباید اجازه دهد ورودی کاربر مستقیماً دستور دیتابیس را تغییر دهد، باید همیشه ورودی‌ها بررسی و محدود شوند، و داده‌های حساس محافظت شوند.

بیشتر بخوانید: DDoS چیست؟همه چیز در مورد حملات DDOS دیداس

انواع SQL Injection 

با چند مثال ساده انواع انواع SQL Injection را در ادامه توضیح می‌دهیم:

In-band SQL Injection

مهاجم از همان راهی که اطلاعات می‌فرستد، پاسخ را هم دریافت می‌کند. برای مثال: فرض کن یک فرم جستجوی محصول در فروشگاه آنلاین است. هکر عبارتی وارد می‌کند که باعث شود همه اطلاعات محصولات و کاربران روی صفحه نمایش داده شود. همان‌جا نتیجه را می‌بیند و لذت می‌برد!

Blind SQL Injection

 مهاجم اطلاعات را نمی‌بیند، اما با پرسش‌های بله/خیر می‌تواند حدس بزند چه داده‌ای وجود دارد. برای مثال: یک فرم لاگین سایت است و سایت فقط پیام «نام کاربری یا رمز اشتباه است» می‌دهد. هکر با تست‌های متعدد، متوجه می‌شود کدام نام کاربری وجود دارد و کم‌کم رمزها را پیدا می‌کند، بدون اینکه هیچ خطای واضحی نشان داده شود.

Out-of-band SQL Injection

 داده‌ها از طریق یک کانال دیگر ارسال می‌شوند، نه همان صفحه که هکر وارد شده. برای مثال: هکر با فرم تماس، اطلاعات را طوری بیرون می‌کشد که به جای نمایش در سایت، به ایمیل یا سرور خودش ارسال شود. این نوع حمله نادر است اما بسیار خطرناک و مخفی است.

چند روش ساده برای جلوگیری از SQL Injection

فهمیدیم SQL Injection چیست و انواعش را دیدیم. حالا وقت آن است که یاد بگیریم چطور جلوی این حملات را بگیریم.

اعتبارسنجی و محدود کردن ورودی‌ها

چگونه کار می‌کند: هر فیلد ورودی فقط اجازه می‌دهد داده‌های مجاز وارد شوند. مثال: اگر فیلد شماره موبایل است، فقط اعداد مجاز هستند. اگر فیلد ایمیل است، باید فرمت ایمیل داشته باشد. این کار جلوی ورود کاراکترهای مخرب را می‌گیرد.

تفکیک داده و دستور (Parameterized Queries / Prepared Statements)

چگونه کار می‌کند: ورودی‌ها و دستورات برنامه جدا از هم مدیریت شوند، طوری که هیچ ورودی نتواند دستور دیتابیس را تغییر دهد. مثال ملموس: مثل این است که هر کاربر کارت خودش را برای ورود به گاوصندوق داشته باشد و هیچ کس نتواند با کارت تقلبی وارد شود.

کمترین دسترسی ممکن برای کاربران دیتابیس

چگونه کار می‌کند: حساب‌هایی که برنامه به دیتابیس وصل می‌کند، فقط دسترسی‌های لازم را دارند.

مثال: کاربر بانک فقط می‌تواند موجودی حساب‌ها را بخواند، نه اینکه همه اطلاعات مشتریان را پاک یا تغییر دهد.

عدم نمایش پیام‌های خطای دیتابیس به کاربر

چگونه کار می‌کند: خطاهای دیتابیس را به کاربر نشان ندهید، فقط در لاگ داخلی ذخیره کنید.

مثال: اگر کاربر نام کاربری اشتباه وارد کرد، پیغام عمومی «نام کاربری یا رمز اشتباه» بدهید، نه اینکه ساختار دیتابیس را نشان دهد

استفاده از لایه‌های حفاظتی اضافی (مثل WAF)

چگونه کار می‌کند: Web Application Firewall می‌تواند برخی ورودی‌های مشکوک را قبل از رسیدن به دیتابیس فیلتر کند.

مثال ملموس: مثل دربان امنیتی جلوی ساختمان که کسی با کارت جعلی وارد نشود.

مانیتورینگ و بررسی رفتار غیرمعمول

چگونه کار می‌کند: بررسی کنید آیا کوئری‌های عجیب یا تعداد درخواست‌های غیرعادی به دیتابیس دارید.

مثال: اگر ناگهان یک فرم جستجو ۱۰۰۰ بار با عبارتی غیرطبیعی پر می‌شود، سیستم هشدار دهد.

آموزش و آگاهی

چگونه کار می‌کند: توسعه‌دهندگان و مدیران شبکه باید بدانند SQL Injection چیست و چه نشانه‌هایی دارد.

مثال: همانطور که آتش‌نشان‌ها آموزش می‌بینند آتش را سریع تشخیص دهند، تیم توسعه باید حملات تزریق را تشخیص دهد و جلوشان را بگیرد.

بیشتر بخوانید: حملات مرد میانی (Man-in-the-Middle) چیست؟

جمع‌بندی

تا اینجا دیدیم SQL Injection چیست: یک روش نفوذ به برنامه‌های مبتنی بر دیتابیس که مهاجم می‌تواند با ورودی‌های کنترل‌نشده، منطق کوئری‌ها را تغییر دهد و داده‌ها را بدزدد یا دستکاری کند. این تهدید هنوز هم یکی از رایج‌ترین و خطرناک‌ترین آسیب‌پذیری‌های وب است.و هر نوع روش تشخیص و دفاع مخصوص به خودش را دارد.

فهمیدیم انواع SQL Injection شامل:

• In-band: نتیجه همان‌جا دیده می‌شود،
• Blind: مرحله‌ای و بدون نمایش مستقیم،
• Out-of-band: داده‌ها از کانال دیگر منتقل می‌شوند،

مهم‌ترین روش‌های پیشگیری:

• اعتبارسنجی و محدود کردن ورودی‌ها،
• جدا کردن داده‌ها از دستورات (مثل کارت‌های مجزا برای ورود)،
• کم کردن دسترسی کاربران دیتابیس،
• عدم نمایش خطای دیتابیس به کاربران،
• استفاده از لایه‌های حفاظتی مثل WAF،
• مانیتورینگ رفتار غیرمعمول،
• و آموزش تیم توسعه و امنیت.

اگر این نکات رعایت شوند، ریسک SQL Injection به حداقل می‌رسد و سیستم‌های شما امن‌تر خواهند بود. در واقع فهم اینکه SQL Injection چیست و چگونه کار می‌کند، اولین قدم برای محافظت از داده‌ها و جلوگیری از فاجعه‌های امنیتی است.